Πόσο μακριά είναι το παρελθόν από το παρόν ;

Ξεκινώντας κανείς την ενασχόληση του κανείς με τους διττούς λόγους, τους ρητορικούς αγώνες, σίγουρα θα σταθεί μια ευκαιρία να αναζητήσει την ρίζα του σπουδαίου αυτού αθλήματος και µε εκείνους που πρώτοι την δίδαξαν και που δεν ήσαν άλλοι από τους αρχαίους προγόνους µας ,τους Έλληνες.

Η µοναδικότητα των Ελλήνων και σ' αυτό τον τομέα αποδείχθηκε περίτρανα.
Την τέχνη της ρητορικής την πρωτοδίδαξαν στις Συρακούσες και στη Σικελία  οι Έλληνες .Όµως και παλαιότερα είχαν εµφανισθεί άνδρες με φυσικό χάρισμα της ρητορικής.Όπως αναφέρει ο ίδιος ο Όµηρος περί 800-700 π.Χ. για το σοφό  Νέστορα, από το στόµα του οποίου έρεε ο λόγος γλυκύτερος και από το µέλι: «µέλιτος γλυκίων ρέεν αυδή».

Όπως αναφέρει ο Αριστοτέλης , ο πρώτος διδάσκαλος της ρητορικής τέχνης υπήρξεν ο Κόραξ Συρακούσιος ,ο οποίος έδωσε πρώτος τον ορισμό της ρητορικής ως«δηµιουργός της πειθούς».

Μαθητής του Κόρακα υπήρξεν ο Τεισίας, µέγας ρήτωρ ισάξιος του δασκάλου του. Μάλιστα σε κάποια δίκη μεταξύ δασκάλου και μαθητή, µε αφορµή τα δίδακτρα που κατέβαλε ο Τεισία στο δάσκαλό του, οι δικαστές που τους δίκαζαν ήλθαν σε απόγνωση λόγω της ρητορικής δεινότητας και των δύο και αναφώνησαν : « εκ κακού κόρακος κακόν ωόν»

Η δίκη, ως φαίνεται ήταν ο βασικός χώρος όπου ο ρήτορας εκδήλωνε τα χαρίσματα του στην αρχαιότητα, αφού διατελούσε τα δικαιώματα του σύγχρονου δικηγόρου, ασχολία που συνήθως έμελλε να ήταν και ο μοναδικός τρόπος να αδράξουν τα προς το ζην, προσφέροντας τους λόγους τους και την χαρισματική τους αγόρευση σε αντάλλαγμα σε κατήγορους και κατηγορούμενους όπου η παιδεία που κατείχαν, τους περιόριζε στην δυνατότητα προσωπικής υπεράσπισης.

Στην Αθήνα η τέχνη της ρητορικής μεταφέρθηκε από τον Γοργία ,που ήταν μαθητής του Τεισία , στα πρώτα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέµου ,που ως πρεσβευτής οµίλησε προς  τους Αθηναίους τους  οποίους και καταµάγευσε.Ως ρήτορας και  δάσκαλος  της ρητορικής τέχνης, διαµόρφωσε το « επιδεικτικόν » είδος του λόγου, που ονοµάσθηκαν «Γοργίεια».

Η πρόοδος της ρητορικής τέχνης ήταν αλµατώδης, αφού µέχρι την εποχή
του Μεγάλου Αλεξάνδρου αναπτύχθηκαν τρία   είδη
ρητορικού  λόγου

• Το δικανικόν, για το δικαστήριο
• Το δηµηγορικόν ή συµβουλευτικόν, για  τη  Βουλή και την Εκκλησία του Δήµου
• Το επιδεικτικόν  ή πανηγυρικόν , για τις εορτές και πανηγύρεις

Αργότερα  συντάχθηκε και ο ονοµαστός «Κανών των δέκα Αττικών ρητόρων» που τον αποτελούσαν οι:

1. Αντιφών,
2. Ανδοκίδης,
3. Λυσίας,
4. Ισοκράτης,
5. Ισαίος,
6. Δηµοσθένης,
7. Αισχίνης,
8. Υπερείδης,
9. Λυκούργος 
10.  Δείναρχος

Από εκείνη την εποχή καθιερώθηκε ως υποχρεωτικό µάθηµα «η ρητορική» µεταξύ των άλλων πρωτευόντων μαθηµάτων όπως:Μαθηµατικά,Αστρονοµία,Φιλοσοφία,Μουσική και Γυµναστική, στην παιδεία των Ελλήνων.

Αν και δεν αποτελεί θεματολογία της δημοσίευσης αξίζει κανείς να δει ακόμα δύο από τις έντονες διαφορές που διακατέχουν το τότε εκπαιδευτικό σύστημα με το  «σύγχρονο».

• Οι αρχαίοι δεν διαχώριζαν την Φιλοσοφία με τα Μαθηματικά, αντικείμενα άρρηκτα συνδεδεμένα σε σημείο ο μέγας φιλόσοφος Πλατών να αναγράψει έξωθεν της περιβόητης Ακαδημίας του : «Μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω μοι την θύρα».

• Στην αρχαιότητα τον πραύλιο, αθλητικό χώρο περιτριγύριζαν αίθουσες ενώ στις μέρες ο προαύλιος χώρος αγωνίζεται να υπάρξει έστω και περιμετρικά των αιθουσών

Και αν και η ιστορία είναι μαγευτική, γεννιέται σίγουρα ένα σπουδαίο ερώτημα, πως η αρχαιοπρεπής τέχνη, επιβίωσε στις μέρες μας.
Η ρητορική τέχνη πέρασε το σκοτεινό μονοπάτι του Μεσαίωνα, όπως όλες οι σπουδαίες τέχνες, μέσα από την εκκλησία. Το κήρυγμα, μέθοδος παρακίνησης των πιστών, οδήγησε σε νέο πνευματικό καρπό, ειδικά μέσα από τις ρητορικές ομιλίες του Ιησού Χριστού και του Μωάμεθ, ιδρυτών των κυρίαρχων θρησκειών της εποχής .Από αυτή τη παιδεία πέρασε και ο Μέγας Βασίλειος, Ιεράρχης της Καισαρείας. Ο Μέγας Βασίλειος, μάλιστα στην περίφημη εξαήμερο, διατυπώνει πλήθος ρητορικών κειμένων του, μερικών εκ των οποίων ακόμα και στις μέρες μας ξεπερνούν την ριζοσπαστικότητα ιδεών ως και του Καρλ Μαρξ.
Ο τελευταίος, σπουδαίος κοινωνιολόγος και οικονομολόγος, που με τις ιδέες του έφερε  επανάσταση στον τότε πρώτο-καπιταλιστικό κόσμο είναι ενδεικτικό ότι ξεκίνησε την επιστημονική του καριέρα μελετώντας την θεωρία των συγκρούσεων των τάξεων και εμπνεόμενος από τις καταγραφές του περίφημου ρήτορα Φαλέα του Χαλκηδόνιου.

Και καθώς πλησιάζουμε πιο κοντά στο σήμερα, περνώντας από την ιερά εξέταση και τις σπουδαίες ομιλίες και σκηνές που διαδραματίστηκαν με πληθώρα σπουδαίων ανθρώπων των τεχνών και των γραμμάτων της εποχής εκείνης, που λοιδωρήθηκαν εμπλεκόμενοι στο θεσμό, η δημοκρατία επανέρχεται στην Δυτική Ευρώπη, φέρνοντας μαζί της την ελευθερία σκέψης και λόγου και ενεργοποιώντας την τέχνη της ρητορείας στο αγνό δημηγορικό ύφος της Εθνοσυνέλευσης της Γαλλικής Επανάστασης και του Κογκρέσου των Ανεξάρτητων Πολιτειών της Αμερικής.

Καθώς φτάνουμε  στην εποχή της δημιουργίας των κομμάτων και στο σήμερα η ρητορεία σε Βουλή,Γερουσία,Κογκρέσο,Δούμα ταυτίζεται με την πολιτική, αφού πλέον η δικηγορία έχει αποκρυσταλλωθεί ως η επιστήμη της γνώσης του συνόλου του Δικαίου και των νομοθετημάτων του.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι στο πέρασμα των αιώνων η τέχνη της ρητορείας, συνδέθηκε απόλυτα ως ισχυρό εργαλείο των τριών πλέον, διακεκριμένων εξουσιών του εκάστοτε πολιτεύματος. Από την Εκκλησία του δήμου και τις εμπνευσμένες ομιλίες του Περικλή,έως και την ρητορική δεινότητα του Λυσία στο Παλλάδιο και στον Άρειο πάγο, και από την στρατιωτική παρακίνηση έως τις θρησκευτικές διδαχές, η ρητορεία στάθηκε ως ενεργό μέσο πειθούς και αποπλάνησης του κοινού.

Έτσι το μόνο που δεν άλλαξε στις μέρες μας είναι να υπάρχουν πάντα θεατές που περιμένουν από εσένα να τους κερδίζεις με τον λόγο σου.

Σε όποια όμως εποχή κι αν βρισκόμαστε αξίζει να θυμάται κανείς την διδαχή του Τoμ Κλάνσι.

Ποτέ μην χαραμίζεις ένα ψέμα όταν η αλήθεια είναι αρκετή.